De Nederlandse premier Mark Rutte heeft namens zijn regering excuses aangeboden voor de historische rol van Nederland in de slavernij en de slavenhandel – ondanks oproepen om de langverwachte verklaring uit te stellen.
“Vandaag bied ik mijn excuses aan”, zei Rutte in een toespraak van 20 minuten die in stilte werd begroet door het uitgenodigde publiek van het Nationaal Archief.
Sommige actiegroepen hadden er bij hem op aangedrongen te wachten tot de 1 juli-verjaardag van de afschaffing van de slavernij in het land voordat hij zijn excuses aanbood.
Sommigen van hen stapten vorige week zelfs naar de rechter in een mislukte poging om de toespraak te blokkeren.
Hij voegde eraan toe dat de Nederlandse regering een fonds zou creëren voor initiatieven die de erfenis van slavernij in Nederland en zijn voormalige koloniën zullen helpen aanpakken.
Voorafgaand aan de toespraak zei Waldo Koindjbhari, een gepensioneerde geboren in Suriname maar die jarenlang in Nederland heeft gewoond, dat de excuses niet genoeg waren.
“Het gaat om geld. Excuses zijn woorden en met deze woorden kun je niets kopen”, zei hij.
Rutte zei na de toespraak tegen verslaggevers dat de regering geen compensatie geeft “aan het volk – de tot slaaf gemaakte kleinkinderen of achterkleinkinderen”.
In plaats daarvan creëert het een fonds van 200 miljoen euro voor initiatieven om de erfenis van slavernij aan te pakken en onderwijs over dit onderwerp te bevorderen.
Rutte beschreef hoe meer dan 600.000 Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen werden verscheept, de meesten van hen naar de voormalige kolonie Suriname, door Nederlandse slavenhandelaars, en zei dat de geschiedenis vaak “lelijk, pijnlijk, zelfs ronduit beschamend” is.
Ze werden weggerukt uit hun families en ontdaan van hun menselijkheid. Ze werden weggevoerd en behandeld als vee, vaak onder het regeringsgezag van de Nederlandse West-Indische Compagnie”, aldus de premier.
De heer Rutte ging door met de verontschuldiging, ook al hadden enkele actiegroepen in Nederland en zijn voormalige koloniën er bij hem op aangedrongen te wachten tot 1 juli volgend jaar, de verjaardag van de afschaffing van de slavernij 160 jaar geleden.
Activisten overwegen volgend jaar het 150-jarig jubileum omdat veel tot slaaf gemaakte mensen na de afschaffing ervan tien jaar lang op plantages moesten blijven werken.
“Waarom haasten?” vroeg Barel Beckmann, voorzitter van het in Nederland gevestigde Nationaal Forum Slavernij in Nederland, voor de toespraak van de premier.
De heer Rutte hield zijn toespraak op een moment dat de wrede koloniale geschiedenis van veel landen onder de loep werd genomen door de Black Lives Matter-beweging en de politiemoord op George Floyd, een zwarte man, in de Amerikaanse stad Minneapolis op 25 mei. 2020.
Mitchell Isagas, directeur van een organisatie genaamd The Black Archives en lid van de actiegroep Black Manifest, woonde de toespraak niet bij, ondanks dat hij was uitgenodigd vanwege wat hij noemde een “bijna vernederend” gebrek aan overleg met de zwarte gemeenschap.
Hij noemde het een historisch moment, maar betreurde het ontbreken van een concreet plan voor compensatie.
‘Hij had het niet over herstelbetalingen,’ zei meneer Isagas. “Nou, mooie woorden, maar het is niet duidelijk wat de volgende concrete stappen zijn.”
De toespraak van de premier kwam naar aanleiding van een vorig jaar gepubliceerd rapport van een door de regering aangestelde adviesraad. De aanbevelingen omvatten onder meer een verontschuldiging van de regering en erkenning dat de slavenhandel en slavernij vanaf de 17e eeuw tot aan de afschaffing “die direct of indirect onder Nederlands gezag plaatsvonden, misdaden tegen de menselijkheid waren”.
Het rapport stelde dat wat het institutioneel racisme in Nederland noemde “niet los kan worden gezien van eeuwenlange slavernij en kolonialisme en de ideeën die in deze context ontstonden”.
De regering heeft gezegd dat het jaar, beginnend op 1 juli 2023, het jaar van de slavernij zal zijn waarin het land zal stilstaan bij deze pijnlijke geschiedenis. En over hoe die datum vandaag de dag nog steeds een negatieve rol speelt in het leven van velen.”
Dit werd eerder deze maand onderstreept toen een onafhankelijk onderzoek wijdverbreid racisme ontdekte bij het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en haar diplomatieke posten over de hele wereld.
In Suriname, het kleine Zuid-Amerikaanse land waar Nederlandse plantage-eigenaren enorme winsten maakten door het gebruik van tot slaaf gemaakte arbeid, zeggen activisten en ambtenaren dat ze geen bijdragen hoefden te betalen, een weerspiegeling van het Nederlandse koloniale standpunt. Wat echt nodig is, zeggen ze, is compensatie.
Nederlandse steden, waaronder de hoofdstad Amsterdam en de haven van Rotterdam, hebben excuses aangeboden voor de historische rol van de stadsvaders in de slavenhandel.
In 2018 verontschuldigde Denemarken zich bij Ghana, dat het vanaf het midden van de 17e eeuw tot het midden van de 19e eeuw koloniseerde. Koning Filip van België sprak in juni zijn “diepe spijt” uit over de misstanden in Congo. In 1992 verontschuldigde paus Johannes Paulus II zich voor de rol van de kerk in de slavernij. Amerikanen vochten emotionele gevechten uit over het neerhalen van standbeelden van slavenhouders in het Zuiden.
Nu heeft Nederland zich bij hen aangesloten.
“Wij, die in de wereld van vandaag leven, moeten het kwaad van de slavernij in de duidelijkst mogelijke bewoordingen erkennen en het veroordelen als een misdaad tegen de menselijkheid”, zei hij.
“Reisliefhebber. Onruststoker. Popcultuurfanaat. Kan niet typen met bokshandschoenen aan.”