Publicaties | 31-01-2024
Wij als natie lijden onder lichamelijke inactiviteit en sedentair gedrag. De Wereldgezondheidsorganisatie beschrijft deze epidemie als een pandemie van lichamelijke inactiviteit. Deze stille ramp veroorzaakt alleen al in Nederland jaarlijks tot 5.800 voortijdige sterfgevallen en 2,7 miljard euro aan zorgkosten. Lichamelijke inactiviteit kan leiden tot nadelige gevolgen voor de gezondheid, zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 of depressie. Omgekeerd is aangetoond dat regelmatige fysieke activiteit een positieve bijdrage levert aan het fysieke, mentale, sociale en economische welzijn van zowel individuen als de samenleving als geheel. Fysiek actieve medewerkers zijn productiever en fysiek actieve leerlingen kunnen zich beter concentreren op school. Wat de gezondheidsresultaten betreft, herstellen mensen die voldoen aan de richtlijnen voor lichamelijke activiteit sneller en zijn ze beter bestand tegen ziekten.
Een groot deel van de jongeren en ouderen in Nederland voldoet niet aan de richtlijnen voor bewegen. In 2020 was 53% van de Nederlanders van vier jaar en ouder lichamelijk actief. In 2022 daalt dit percentage naar 44 procent – hetzelfde niveau als in 2016. Hieruit blijkt dat het doel dat in de NPA is gesteld om in 2040 75 procent van de Nederlanders zich aan de beweegrichtlijnen te houden, steeds hoger wordt. Onbereikbaar. Het is tijd dat Nederland in opstand komt en actief wordt.
de redenen
In Nederland is regelmatige lichaamsbeweging niet langer een kwestie van persoonlijke keuze. De Sportraad signaleert een aantal externe oorzaken.
Ten eerste is dit de invloed van maatschappelijke ontwikkelingen. Politieke beslissingen worden vaak primair gestuurd door economische motieven, terwijl de gevolgen voor de gezondheid van mensen onvoldoende prioriteit krijgen. In de gezondheidszorg wordt meer geld en aandacht besteed aan het behandelen van ziekten in plaats van aan het voorkomen ervan. Wat de gezondheid en veiligheid op het werk betreft, ligt de voornaamste focus van de sociale partners op het aanpakken van onveilige werkpraktijken om ongevallen op het werk te voorkomen. Ongezonde factoren die met werk samenhangen, zoals te lang blijven zitten, worden vaak over het hoofd gezien. Bovendien is onze leefomgeving steeds meer gericht op comfort en het vermijden van risico’s, waardoor de mogelijkheden tot lichaamsbeweging beperkt worden. Voorbeelden hiervan zijn het installeren van liften en roltrappen in gebouwen en parkeren op straat. Technologische ontwikkelingen, zoals online boodschappen doen en e-bikes, hebben ook de behoefte aan fysieke activiteit verminderd. Kortom, fysieke activiteit is niet langer vanzelfsprekend.
Ten tweede hebben zowel de overheid als de mensen zelf de neiging regelmatige lichaamsbeweging als een kwestie van persoonlijke verantwoordelijkheid te beschouwen. Wanneer de sociale en economische zekerheid van mensen echter wordt bedreigd door omstandigheden zoals armoede of een slechte gezondheid (of een combinatie daarvan), wordt het op zich nemen van deze verantwoordelijkheid een serieuze uitdaging. Deze mensen hebben moeite met bewegen, letterlijk en figuurlijk.
Ten derde zijn veel mensen afhankelijk van het voldoen aan de normen voor lichamelijke activiteit in hun vrije tijd, bijvoorbeeld door te tuinieren of te sporten. Veel mensen die niet lichamelijk actief zijn, worden vaak aangemoedigd om te gaan sporten. Dit ondanks het feit dat de meesten van hen geen interesse of afkeer voor sport hebben. Bovendien is de fysieke activiteit die mensen in hun vrije tijd ondernemen vaak onvoldoende om aan de richtlijnen voor fysieke activiteit te voldoen en compenseert ze niet de aanzienlijke hoeveelheid tijd die mensen elke dag zittend doorbrengen. De Nederlandse Sportraad is van mening dat lichamelijk actiever en minder sedentair zijn meer aandacht zou moeten krijgen in de context van het dagelijks leven van de meeste mensen, zoals in de kinderopvang, op school, op het werk, in zorginstellingen en in hun leefomgeving.
Ondanks talloze initiatieven in de afgelopen decennia om lichamelijke activiteit te stimuleren, laten de cijfers geen toename zien van het aandeel mensen in Nederland dat voldoet aan de richtlijnen voor lichamelijke activiteit. Ook het overheidsbeleid heeft geen verbeteringen kunnen bewerkstelligen. Redenen hiervoor zijn onder meer het relatief kortetermijnkarakter van veel beleidsinitiatieven, onvoldoende financiering, een verkeerd begrip van de effectiviteit ervan en een al te eenzijdige benadering door individuele ministeries.
Visie
De Sportraad heeft een visie geformuleerd waarin regelmatige fysieke activiteit voor iedereen normaal wordt. Een gezonde levensstijl die fysieke activiteit en minder sedentair gedrag omvat, is een voorwaarde voor een bloeiende sociale gemeenschap en wijdverbreide welvaart. Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de overheid, maatschappelijke organisaties en individuen, die ieder hun eigen rol en taken hebben. Volgens de Sportraad is activiteit niet uitsluitend een kwestie van persoonlijke keuze. Het zou veeleer een normaal onderdeel moeten zijn van het dagelijks leven op school en in de kinderopvang, in de leefomgeving van mensen, op het werk en in de zorg. Er moeten specifieke maatregelen worden genomen om ervoor te zorgen dat regelmatige fysieke activiteit en sedentaire pauzes in deze omgevingen worden opgenomen, zodat mensen zich minder ontrouw gaan voelen. Deze dagelijkse fysieke activiteit in bovengenoemde omgevingen zou aangevuld moeten worden met recreatieve activiteiten voor mensen, zoals sporten. Omdat het naleven van de richtlijnen voor fysieke activiteit goed is, maar meer fysieke activiteit krijgen is beter.
Aanbevelingen
Hieronder doet de Nederlandse Sportraad zes aanbevelingen voor systeemverandering om bovenstaande visie te verwezenlijken.
- Teken een nieuwe routekaart naar meer fysieke activiteit
De Sportraad adviseert de regering om het roer radicaal om te gooien met als doel regelmatig bewegen een normaal onderdeel van het dagelijks leven te maken. Daartoe moeten ministeries een gezamenlijke strategie vaststellen die meerdere mandaten omvat en afspraken bevat over langetermijnfinanciering. Dit nieuwe pad moet consistent zijn met een maatschappelijke verschuiving van een primair financieel en economisch perspectief naar een perspectief dat wordt geleid door een brede welvaart en gezondheid. Een dergelijke maatschappelijke transformatie is een urgente noodzaak als we willen dat mensen in Nederland langer en gezonder leven, met alle sociale en economische voordelen van dien. - De overheid zou het voortouw moeten nemen bij het dagelijks bewegen naar voldoende lichaamsbeweging
Het is essentieel dat de overheid, de private sector, maatschappelijke organisaties en individuen een gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen. De Sportraad adviseert de overheid om het voortouw te nemen in de transitie naar dagelijks voldoende bewegen en haar verantwoordelijkheid te verdelen over meerdere ministeries en beleidsterreinen. Deze organen zouden op zijn minst de ministeries van Volksgezondheid, Sociale Zaken en Sport moeten omvatten; Interne relaties en het koninkrijk; Sociale Zaken en Werkgelegenheid; Onderwijs, cultuur en wetenschap; Infrastructuur en waterbeheer; Economische zaken en klimaatbeleid. De politieke verantwoordelijkheid zou bij het ministerie van Volksgezondheid, Sociale Zaken en Sport kunnen blijven liggen. Verder beveelt de Nederlandse Sportraad de benoeming aan van een staatssecretaris voor Bewegen en Sport met een coördinerend mandaat om een langetermijnstrategie te ontwikkelen en uit te voeren. - Bouw coalities om fysieke activiteit vanzelfsprekend te maken
De Sportraad adviseert de overheid om allianties aan te gaan met organisaties op het gebied van arbeid, zorg, onderwijs en ruimtelijke ordening. Denk hierbij aan gemeentebesturen, werkgevers, kinderopvangbesturen, scholen, mantelzorgers, stedenbouwkundigen, mobiliteits- en vrijetijdsontwikkelaars en sportaanbieders. Verantwoordelijke ministeries zouden een lijst moeten opstellen van factoren die fysieke activiteit belemmeren of aanmoedigen, en welke acties hun coalitiepartners in verschillende sectoren kunnen ondernemen, misschien in combinatie met of afgedwongen door de overheid. Afspraken hieromtrent moeten vastgelegd worden en aanpasbaar zijn aan nieuwe ontwikkelingen. Deze coalities moeten het eens worden over specifieke doelen en over wat er qua financiering en organisatie nodig is om deze te bereiken. Organisaties zoals de Movement Alliance kunnen het ministerie van Volksgezondheid, Sociale Zorg en Sport adviseren over hoe de overheid allianties tussen sectoren kan stimuleren door middel van kaders en prikkels. - Het definiëren van de rol van de overheid op alle niveaus
Als het gaat om het bevorderen van voldoende dagelijkse lichaamsbeweging in verschillende sectoren, zijn nationale, regionale en gemeentelijke overheden de belangrijkste actoren. De Nederlandse Sportraad adviseert om hun verantwoordelijkheden, instrumenten (bijvoorbeeld wet- en regelgeving) en financiële middelen in lijn te brengen met hun rol in verschillende sectoren. Maak deze rollen gedefinieerd, transparant en geïntegreerd. Daarnaast wordt er op alle niveaus overeenstemming bereikt over specifieke doelstellingen en wordt er passend toezicht gehouden op en gerapporteerd over de voortgang van de transitie. Het verstrekken van meer financiering voor initiatieven die doelgroepen faciliteren om fysiek actiever te worden om de tijdsdruk bij het uitvoeren van programma’s en projecten te verminderen. Ministeries kunnen bijvoorbeeld fondsen creëren met een jaarlijkse begrotingswijziging van 100%. - Streef naar een combinatie van verschillende soorten interventies
De Nederlandse Sportraad is van mening dat educatie en bewustwording noodzakelijk zijn als eerste stap op de ladder van interventie richting het vergroten van fysieke activiteit. Ze beveelt echter aan om ook andere interventiemogelijkheden te gebruiken – zoals het gebruik van aanmoedigende en ontmoedigende prikkels of het beperken van de individuele keuze wanneer dat nodig is. In dit kader beveelt de Nederlandse Sportraad aan om voor verschillende sectoren criteria te definiëren die meer prikkels geven om de volgende logische stap te zetten. Manieren om dit te doen zijn onder meer het rapporteren over de impact van fysieke activiteit op de leefomgeving of het opnemen van meer specifieke doelstellingen in latere wetgeving en documenten. Gebruik een aanpak die is afgestemd op de behoeften van verschillende groepen mensen. - Bescherm de verwerving en uitwisseling van kennis
Er ontbreken duidelijke cijfers over het gebruik en de effecten van maatregelen om meer bewegen te stimuleren, zoals interventies of wetswijzigingen. Dit komt door onvoldoende monitoring op centraal niveau. Hierdoor ontbreekt het ons aan inzicht in wat werkt en wat niet. Investeer in kennismanagement op het gebied van lichamelijke activiteit en langdurig zitten. Meet de impact van interventies op het beweeggedrag en onderzoek hun bijdrage aan gezondheid, welzijn, sociale cohesie, een duurzame leefomgeving, economische groei en gelijke kansen. Dit zou het mogelijk maken om beste praktijken te identificeren (en deze ook breder te verspreiden) en maatregelen op een meer gerichte (en kosteneffectieve) manier uit te voeren.
Bekijk de video
Bekijk de video Nederland: Sta op! – Maak van dagelijkse regelmatige fysieke activiteit een natuurlijke gewoonte Waar dit advies bij hoort
“Woedend nederige communicator. Typische baconfan. Gepassioneerde schrijver. Trotse popcultuurfanaat. Internetspecialist.”