Een nieuwe tentoonstelling in een Nederlands museum verklaart dat “Egypte deel uitmaakt van Afrika”, wat de meeste mensen die een wereldkaart hebben gezien misschien als een onomstreden uitspraak zal opvallen.
Maar de tentoonstelling in het Rijksmuseum van Archeologie in Leiden gaat verder dan geografie. Het onderzoekt de tradities van zwarte muzikanten – Beyoncé, Tina Turner, Nass en anderen – en haalt inspiratie en trots uit het idee dat het oude Egypte een Afrikaanse cultuur was. De tentoonstelling is opgezet als een heilzame correctie op eeuwenlange culturele uitwissing van Afrikanen.
Maar wat in de Verenigde Staten krachtig lijkt en in Nederland tot nadenken stemt, is een gruwel voor de Egyptische regering en veel van haar mensen, die de Facebook- en Google-pagina’s van het museum hebben overspoeld met klachten – soms racistisch – over wat zij zien als westerse toe-eigening. van hun geschiedenis.
Veel Egyptenaren zien zichzelf helemaal niet als Afrikanen, identificeren zich sterk met de overwegend Arabische en islamitische landen van het Midden-Oosten en Noord-Afrika, en velen zien Egyptenaren met een donkere huidskleur en Afrikanen ten zuiden van de Sahara. Sommigen hebben het gevoel dat hun cultuur en geschiedenis zijn uitgewist in de westerse poging om historisch racisme recht te zetten.
Parlementslid, Ahmed Bilal, zei in een toespraak op 2 mei, kort nadat de tentoonstelling was geopend en soortgelijk vuurwerk losbarstte tijdens het filmen van het Netflix-docudrama, dat de tentoonstelling “de beschaving en het erfgoed van de Egyptenaren aanvalt” en “de Egyptische identiteit.” De Griekse koningin Oude Egyptische Cleopatra als leeuwen.
Binnen enkele weken, misschien op de hoogte van de oproep van haar nationalistische aanhangers, kwam de Egyptische regering in actie.
De autoriteit die alle zaken in het oude Egypte overziet, heeft het team van archeologen van het Leids Museum, onder wie de half-Egyptische conservator, laten weten dat ze niet meer in Egypte kunnen opgraven. Toen al werkten Nederlandse egyptologen al sinds 1975 aan de oude graven van Saqqara.
“Als u onze cultuur of erfgoed niet respecteert, zullen we niet met u samenwerken totdat u dat doet”, zegt Abdel-Rahim Rayhan, een Egyptische archeoloog die een groep leidt die de Campagne voor de Verdediging van de Egyptische Beschaving heet.
Suggesties dat het oude Egypte een culturele voorouder is van moderne zwarten, staan centraal in sommige vormen van afrocentrisme, een culturele en politieke beweging die ontstond als reactie op racistische en koloniale ideeën over de veronderstelde minderwaardigheid van Afrikaanse beschavingen ten opzichte van Europese beschavingen. In deze roman kunnen zwarte mensen trots zijn op hun wortels in het oude koninkrijk dat enkele van ’s werelds grootste meesterwerken heeft gebouwd.
Maar voor de Egyptenaren komt dit alles neer op een gekwetst gevoel dat, net zoals westerlingen oudheden zoals de Rosetta-steen uit Egypte plunderden en de eer opeisten voor de ontdekking ervan in de afgelopen eeuwen, ze zich het oude Egypte opnieuw toe-eigenen van de Egyptenaren zelf.
De tentoonstelling Kemet: Egypt in Hip-Hop, Jazz, Soul & Funk van het museum laat zien hoe Afrocentrisme zich afspeelt in de muziek. Beyoncé en Rihanna tooien zich als Nefertiti, koningin van het oude Egypte. Nina Simone zei dat ze geloofde dat ze was gereïncarneerd als Nefertiti. En Tina Turner zong ooit over koningin Hatsjepsoet – een oude Egyptische farao – in een vorig leven.
De albumhoes voor Nas’ album I Am… uit 1999 beeldhouwt zijn gelaatstrekken in het beroemde gouden masker van koning Toetanchamon.
Miles Davis, Prince en Erykah Badu hebben zich allemaal laten inspireren door de farao’s voor hun teksten, sieraden en meer.
‘Kemet’, het oude Egyptische woord voor thuis, bestelde zelfs een audiotour in het Nederlands, Engels en Arabisch, ingesproken door Typhoon, een Nederlandse rapper, evenals een nieuw nummer van de Nederlandse rapper Nilg over zijn relatie met het oude Egypte.
Typhoon gaf tijdens de tour toe dat de perspectieven van de muzikanten “niet de enige manier zijn om over het oude Egypte na te denken”, maar hij presenteerde de tentoonstelling vervolgens als een historische correctie.
“Hoewel televisieprogramma’s en films in Nederland en de Verenigde Staten het publiek vaak alleen een bepaald beeld van Egypte laten zien, leefden daar ook zwarte mensen, zowel in het verleden als in het heden”, zegt hij.
De show, waarvan de curator, Daniel Soliman, half Egyptisch is, plaatste een verklaring waarin de tentoonstelling online werd beschreven als reactie op de “opschudding” op sociale media.
Ze zei dat ze probeert uit te leggen “waarom het oude Egypte zo belangrijk was voor deze artiesten en muzikanten en waaruit culturele en intellectuele bewegingen voortkwamen.”
Vertegenwoordigers van het museum weigerden commentaar te geven op de achtergrond van de verklaring. Maar de verdedigers van de show wijzen erop dat de meeste critici er niet aan toegaven.
Voor Egyptenaren werd de gevoeligheid van dit onderwerp aangetoond tijdens de controverse over Netflix’s Queen Cleopatra-serie, toen een Egyptische advocaat opriep om de streamingdienst in Egypte te verbieden en de regering van de show afwees als een “vervalsing van de Egyptische geschiedenis”.
Een deel van hun woede kan ook voortkomen uit kleur: sommige Egyptenaren hebben de neiging om een lichte huid als elite te identificeren, misschien als gevolg van oude schoonheidsnormen die een blanke huid toekennen en eeuwenlange heerschappij door indringers met een lichte huid uit Europa en Turkije.
De woede van de Egyptenaren concentreerde zich gedeeltelijk op één Afrikaans-Afrikaans idee, dat lang niet door alle Afrikanisten werd omarmd, namelijk dat de Arabieren die in de zevende eeuw Egypte binnenvielen, de echte Afrikaanse Egyptenaren verdreven.
“Dit is een aanval op de Egyptische identiteit”, zei de Egyptische archeoloog Rayhan. “Het gaat niet om huidskleur”, voegde hij eraan toe. Hij zei: “Als je zulke dingen zegt, haal je de Egyptenaren uit hun geschiedenis, tegen alle bewijzen in.”
Het Nederlandse museum leek een beetje verrast door de toon van kritiek op sociale media en merkte op dat hoewel het een “respectvolle dialoog” verwelkomde, racistische of beledigende opmerkingen zouden worden verwijderd. – © 2023 The New York Times Company
“Denker. Liefhebber van eten. Woedend bescheiden musicaholic. Levenslange ontdekkingsreiziger. Twitter-liefhebber. Professionele student.”