Verschillende activisten hebben zich al tot rechtbanken in Europa gewend om regeringen en bedrijven te dwingen drastischer maatregelen te nemen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen of compensatie te betalen. Deze trend zal waarschijnlijk groeien.
Claims accepteren
In mei 2021 oordeelde de rechtbank in Den Haag dat Royal Dutch Shell (Shell) de wereldwijde CO2-uitstoot in 2030 met 45% moet verminderen ten opzichte van het niveau van 2019.
De zaak tegen Shell is aangespannen door een groep NGO’s onder leiding van Milieudefensie (Milieudefensie) en ongeveer 17.000 individuele eisers.
De rechtbank wees de vorderingen van particulieren af, maar achtte de vorderingen van de ngo’s ontvankelijk, ook al betrof het alleen de belangen van huidige en toekomstige generaties Nederlanders en Nederlanders van laaggelegen gebieden en overstromingen. Kwetsbaar voor het gebied rond de Waddenzee.
De vorderingen van NGO’s werden niet-ontvankelijk geacht met betrekking tot de belangen van huidige en toekomstige generaties van de wereldbevolking als geheel. Dit aspect van het arrest kan relevant zijn voor andere kwesties in verband met klimaatverandering. Hij wijst erop dat klimaatgeschillen tegen bedrijven de eerste horde zullen nemen, tenzij eisers kunnen aantonen dat zij zelf kwetsbaar zijn voor de gevolgen van de opwarming van de aarde of dat zij de belangen vertegenwoordigen van anderen die op deze manier worden getroffen.
Onderzoek wijst uit dat honderdduizenden mensen in het VK kwetsbaar zijn voor de gevolgen van de opwarming van de aarde. Volgens onderzoek uitgevoerd door Deltares en gepubliceerd in Verbindingen met de natuur, in het Verenigd Koninkrijk wonen 426.000 mensen op minder dan twee meter boven de zeespiegel. Dat aantal zou tegen 2100 kunnen oplopen tot 599.000, zo wordt geschat, als de zeespiegel met één meter stijgt – de verwachte stijging als de uitstoot van broeikasgassen aanhoudt.
Activisten vinden het in het VK misschien moeilijker om uitspraken te doen over het klimaat dan in Nederland.
Hoe de mensenrechtenwetgeving vormgeeft aan kwesties
In zijn uitspraak was de rechtbank in Den Haag het erover eens dat er veel factoren zijn die bijdragen aan klimaatverandering en dat geen enkel bedrijf verantwoordelijk kan worden gehouden, maar dat Shell een “belangrijke individuele verplichting had om zich in te spannen” om haar rol te spelen door vermindering van de emissies die aan haar activiteiten kunnen worden toegeschreven.
De rechtbank oordeelde dat Shell volgens het Nederlandse burgerlijk recht een “ongeschreven zorgstandaard” verschuldigd is aan Nederlandse ingezetenen, en verplichtte Shell de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius, zoals vastgelegd in het klimaatakkoord van Parijs. Deze zorgstandaard omvatte ook de verplichtingen van Shell op grond van de mensenrechtenwetgeving – terwijl het Hof erkende dat het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) niet rechtstreeks tegen een particuliere organisatie in plaats van een overheidsinstantie kon worden ingeroepen, gebruikte het het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Rechten om de mate van zorg te beoordelen die Shell verschuldigd is aan ingezetenen. Het Hof oordeelde dat artikel 2 “het recht op leven” en artikel 8 “het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven” bijzonder relevant waren voor deze beoordeling.
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is ook overwogen in de context van geschillen over klimaatverandering in België. Naar aanleiding van een zaak aangespannen door de NGO Klimaatzaak, namens 58.000 burgers als mede-eisers, oordeelde het Brusselse Hof onlangs dat de Belgische staat een misdaad had begaan naar Belgisch burgerlijk recht en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens had geschonden door niet alle “noodzakelijke maatregelen” om “schadelijke” effecten op klimaatverandering te voorkomen. Opnieuw werden schendingen van de artikelen 2 en 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens als basis voor de claim gebruikt. Activisten zullen waarschijnlijk ook in toekomstige kwesties proberen om soortgelijke argumenten te gebruiken.
Acties tegen regeringen
Recente ontwikkelingen in Frankrijk weerspiegelen de bereidheid van rechtbanken in sommige jurisdicties om regeringen verantwoordelijk te houden voor hun toezeggingen op het gebied van klimaatverandering. Op 1 juli 2021 oordeelde de Raad van State (Conseil d’Etat) – de hoogste administratieve rechtbank van Frankrijk – dat de Franse regering onvoldoende maatregelen had genomen om de klimaatverandering te matigen en beval haar aanvullende maatregelen te nemen om dit falen te verhelpen.
De Franse gemeente Grande-Synthe en verschillende verenigingen hebben in 2019 een verzoekschrift ingediend bij de Conseil d’Etat om de weigering van de regering om aanvullende maatregelen te nemen om de doelstelling van de Overeenkomst van Parijs om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 40% te verminderen, ongedaan te maken. van State had Het gaf de regering in november 2020 drie maanden de tijd om te rechtvaardigen hoe de 2030-doelstelling kan worden bereikt zonder de reeds genomen maatregelen aan te vullen.
Na bestudering van de argumenten van de Franse regering, koos de Raad van State de kant van de eisers en merkte op dat de daling van de emissies in 2019 beperkt was en dat de daling in 2020 een direct gevolg was van de pandemie en daarom niet voldoende kan worden geacht om een trend gezet gericht op het behalen van de doelstellingen voor 2030. Het besluit van de Raad van State met de publicatie van het rapport van de Hoge Raad voor het Klimaat, waarin werd aangegeven dat als er in 2019 een daling van de gasemissies werd geregistreerd, “de waargenomen daling in 2020 vooral door maatregelen in verband met Covid-19.” Het rapport zei ook: “De huidige inspanningen zijn onvoldoende om de doelstellingen voor 2030 te halen.”
Daarnaast heeft de Raad van State bevestigd dat Frankrijk niet op schema lijkt te liggen om zijn tussentijdse doelstellingen te halen in de richting van zijn doelstelling voor 2030. Het vooropgestelde traject voorziet met name in een reductie van 12% van de uitstoot voor de periode 2024-2028, maar de Raad van State zei dat dit niet haalbaar lijkt als niet snel aanvullende maatregelen worden genomen.
Dit Het historische besluit werd vergemakkelijkt door de erkenning van de regering dat de huidige maatregelen het niet mogelijk hebben gemaakt om de doelstellingen voor 2030 te bereiken. Dit vereist een herziening van de nationale koolstofarme strategie, vooral als de specifieke doelstellingen voor alle EU-landen te bereiken – dat wil zeggen een reductie van 40 tot 55 % van de uitstoot tegen 2030 in vergelijking met het niveau in 1990. Als de herziene strategie niet ambitieus is, zal de Raad van State waarschijnlijk opnieuw worden gevraagd om de consistentie ervan met de Franse emissiereductiedoelstellingen te herzien.
Duitse wetgevers werden onlangs gedwongen om de klimaatbeschermingswet haastig te wijzigen nadat het Grondwettelijk Hof van het land had geoordeeld dat de wetgeving in sommige opzichten ongrondwettelijk was.
wereldwijde claims
Een andere zaak die in Duitsland werd aangespannen, bracht de mogelijkheid naar voren dat klimaatclaims mondiaal van aard zouden kunnen worden.
Saúl Luciano Lliuya, een Peruaanse boer, heeft in Duitse rechtbanken betoogd dat de multinationale elektriciteitsproducent RWE verantwoordelijk is voor een deel van de kosten van het installeren van waterkeringen om de bedreigingen van de opwarming van de aarde op een gletsjermeer in de buurt van zijn huis tegen te gaan. Hij betoogde dat als RWE 0,47% bijdraagt aan de uitstoot van broeikasgassen, het 0,47% zou moeten bijdragen aan de kosten van waterkeringen.
Hoewel een rechtbank in Duitsland de zaak aanvankelijk verwierp op grond van het feit dat er geen “lineaire causale keten” was tussen RWE-emissies en specifieke gevolgen van klimaatverandering, oordeelde een hof van beroep later dat de claim van Lliuya op zijn minst ontvankelijk was.
Als de claim van Lliuya succesvol is nadat alle bewijzen zijn gehoord, kan dit de weg vrijmaken voor anderen om soortgelijke claims tegen andere bedrijven wereldwijd in te dienen bij een rechtbank binnen hun rechtsgebied.
Met bijdragen van Christian Lütkehaus en Valentine Morand van Pinsent Masons.
“Reisliefhebber. Onruststoker. Popcultuurfanaat. Kan niet typen met bokshandschoenen aan.”