(Bloomberg) — Unilever is een bekende naam in de Nederlandse zakengeschiedenis, maar ook een voorbode van wat de toekomst in petto heeft voor wat ooit de meest open economie van continentaal Europa was.
De consumptiegoederengigant, die vier jaar geleden zijn Nederlandse hoofdkantoor verliet om in Groot-Brittannië te integreren, overweegt zijn ijsactiviteiten ter waarde van 17 miljard euro in Amsterdam of Londen te vestigen. CEO Hein Schumacher zei zondag tegen tv-programma Buitenhof dat het besluit ingegeven was door het aantrekkelijke Nederlandse ondernemersklimaat. Maar dit is helemaal niet zeker.
“We hebben de afgelopen jaren een aantal verrassingen gezien”, zegt hij. “Voorspelbare overheid en regelgeving zijn heel belangrijk.”
Recente wetten om de terugkoop van aandelen te belasten en de belastingvoordelen voor expats te verlagen – samen met een wetsvoorstel dat het aantal buitenlandse studenten dat in het land mag studeren aan een maximum zou onderwerpen – hebben alarm geslagen bij bedrijven die afhankelijk zijn van internationaal talent. Deze angsten namen toe toen duidelijk werd dat het land dat lange tijd trots was geweest op zijn liberale consensus zich voorbereidde op het aan banden leggen van de immigratie.
De klinkende overwinning van de extreemrechtse ideoloog Geert Wilders bij de verkiezingen van afgelopen november laat zien hoeveel de publieke opinie onder de Nederlandse kiezers is veranderd sinds 2022, toen de stroom migranten naar het land met 60% toenam. Wilders heeft onlangs zijn poging om premier te worden opgegeven, maar hij heeft nog steeds het potentieel om een politieke koningsmaker te worden, en alle drie de partijen zullen waarschijnlijk zetels in de volgende regering veroveren op anti-immigrantenplatforms.
Het verzet in Nederland, de thuisbasis van bedrijven als ASML, Boskalis en NXP Semiconductors NV, benadrukt een groeiende dreiging voor bedrijven in heel Europa: dat het toenemende populistische sentiment de toegang tot de overzeese arbeidskrachten waarvan ze afhankelijk zijn geworden, in gevaar zou kunnen brengen.
“Wat ik hoor van bedrijfsleiders die hier grotere activiteiten hebben, is dat ze niet in staat zullen zijn om mensen aan te trekken – of dat velen van hen niet geïnteresseerd zullen zijn om te komen”, aldus Margiela Lecourt-Alma, CEO van Datamaran. is een software-analysebedrijf gevestigd in Nederland dat zich richt op milieu-, sociale en governance-risico's.
Terwijl de coalitiegesprekken voortduren, blijft de politieke richting van de op vier na grootste economie van de EU onzeker. Nu spreken de bazen van bedrijven zich uit, en sommigen dreigen te vertrekken – of uit te breiden naar het buitenland, niet naar eigen land.
Peter Berdowski, CEO van boor- en bergingsbedrijf Boskalis NV, vertelde onlangs aan De Telegraaf dat het bedrijf overweegt zijn hoofdkantoor uit Nederland te verhuizen. Daarmee behoort het tot de 16% van de Nederlandse bedrijven die overwegen om binnen de komende twee jaar tenminste een deel van hun activiteiten naar het buitenland te verhuizen, zo blijkt uit een rapport uit 2023 in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. Bij voornamelijk mondiale organisaties steeg dit aantal tot ongeveer 33%.
Bedrijfsleiders uitten hun bezorgdheid over mogelijke beperkingen op het inhuren van buitenlandse werknemers en over bestaande regelgeving die de dagelijkse gang van zaken bemoeilijkt. Can Terzioglu, CEO van het in Amsterdam genoteerde telecommunicatiebedrijf Veon Ltd, wees op de visumprogramma's van het land. Onder de huidige regels klaagde Terzioglu dat hij zelden personeel in Pakistan en Bangladesh zonder EU-paspoort kon vervoeren om vergaderingen bij te wonen. “Het duurt zes maanden om een visumafspraak te krijgen”, zei hij.
Van de verschillende bedrijven die zich ongemakkelijk voelen bij de huidige situatie, zijn technologiebedrijven het meest invloedrijk.
Lees meer: Nederlanders twijfelen aan eeuwen van openheid als ze naar de stembus gaan
Fabrikant van halfgeleiderapparatuur ASML, met een marktwaarde van €360 miljard, is zo belangrijk voor de Nederlandse economie dat Mark Rutte, de vertrekkende premier, een taskforce heeft opgericht om te voorkomen dat het bedrijf zich buiten het land uitbreidt. Het land zal echter ernstig worden getroffen door beperkingen op de tewerkstelling van niet-Nederlandse staatsburgers. Ruim 40% van de medewerkers in Nederland komt uit het buitenland, net als ruim de helft van de nieuwe aanwervingen bij chipmaker NXP. Bijna 70% van de werknemers in het Amsterdamse kantoor van DataSnipper, een miljardenbedrijf dat kunstmatige intelligentie gebruikt in auditsoftware, zijn buitenlanders.
Als het lastig wordt om in Nederland gekwalificeerde kandidaten te vinden, hebben bedrijfsleiders gewaarschuwd dat zij het talent zullen volgen.
“Als Nederland de deuren sluit en wij geen migranten of buitenlandse studenten kunnen ontvangen, is dat oké, je moet de gevolgen aanvaarden”, zei ASML-topman Peter Wennink op een persconferentie in januari. “Wij zijn een mondiaal bedrijf, we zullen gaan waar we heen moeten om ervoor te zorgen dat het bedrijf kan groeien en onze klanten kan bedienen.”
Hoewel het sinds de verkiezingen in november duidelijker is geworden, broeit de anti-immigranten- en anti-zakenstemming die Nederland in zijn greep heeft al jaren. Volgens bedrijfsleiders begon de publieke houding ten opzichte van grote bedrijven te verslechteren tijdens de financiële crisis, toen de Nederlandse belastingbetalers gedwongen werden miljarden uit te geven om banken te redden.
Lees meer: Euronext waarschuwt Nederland dat het zijn aantrekkelijkheid voor mondiale bedrijven dreigt te verliezen
Rutte, die zijn carrière begon als HR-directeur bij Unilever en later leiding gaf aan de zakengezinde Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, heeft gevochten om Nederland aantrekkelijk te houden voor het bedrijfsleven. De afgelopen jaren heeft hij leidinggevenden aangemoedigd om in televisieprogramma's te verschijnen om de sombere kijk van het Nederlandse publiek op grote bedrijven te verbeteren, aldus mensen die bekend zijn met de kwestie.
Rutte was echter niet in staat maatregelen te blokkeren om de belastingen op banken te verhogen en aandelen terug te kopen – maatregelen waarvan hij waarschuwde dat ze “tot het vertrek van de banken zouden leiden” – evenals een dividendbelasting gericht op multinationale ondernemingen. Evenmin kan hij voorkomen dat Peter Omtzgut, wiens centrumrechtse partij deelneemt aan coalitieonderhandelingen met Wilders, de belastingvoordelen voor expats verlaagt.
Sommige bedrijven zijn al in actie gekomen als reactie op wat zij zien als steeds ongunstiger belastingmaatregelen in het land. In 2021 koos energiegigant Shell Plc ervoor om zijn hoofdkantoor naar Londen te verhuizen na het besluit van de Nederlandse regering om winsten te belasten en een rechterlijke uitspraak waarin de regering werd bevolen de emissiereducties te versnellen.
Minister van Economische Zaken Miki Adriaenssen heeft in een recent parlementair debat zijn zorgen geuit over het imago van Nederland op mondiaal niveau. Veranderende regelgeving is voor bedrijven ‘niet langer een ongemak’, maar eerder een groot probleem. “Ondernemers wijzen erop dat onduidelijk en veranderend beleid ontzettend schadelijk is voor de investeringen in Nederland.”
Nu de zorgen toenemen, werkt het Nederlandse ministerie van Financiën momenteel aan alternatieve voorstellen voor banken- en aandeleninkoopbelastingen en aan het verminderen van belastingvoordelen voor expats. Ambtenaren van het ministerie verwachten de hoofdlijnen de komende dagen aan het parlement te presenteren, volgens mensen die bekend zijn met de zaak.
Het aftredende kabinet overweegt ook om minimaal € 1 miljard aan extra middelen toe te wijzen aan de regio Eindhoven, waar verschillende Nederlandse technologiebedrijven gevestigd zijn, waaronder ASML, aldus de NOS.
In de tussentijd zou elke duidelijkheid over wat er daarna zou kunnen gebeuren welkom zijn.
“Bedrijven kunnen samenleven met populistische regeringen”, zegt Corne van Zijl, strateeg bij Cardano Asset Management.
Het grootste probleem is “onvoorspelbaarheid – dat wil zeggen dat ze niet weten wat de regering gaat doen.”
–Met hulp van Diederik Bazille.
(Voegt details toe over de plannen van het kabinet om geld aan Eindhoven toe te wijzen, en verduidelijkt dat Datamaran in Nederland is gevestigd.)
©2024 Bloomberg L.P
“Reisliefhebber. Onruststoker. Popcultuurfanaat. Kan niet typen met bokshandschoenen aan.”