De hemel in januari wordt gekenmerkt door de conjunctie van Venus, Saturnus, Jupiter en de Maan. Vervoeging is een zeer nauwe benadering in de lucht tussen twee lichamen. (We zeggen “in de lucht” omdat verwante objecten, zoals twee planeten of een planeet en de maan, fysiek niet dicht bij elkaar staan.)
Op 22 januari zullen Venus en Saturnus, laag in het zuidwesten bij zonsondergang, ongeveer een derde graad van elkaar verwijderd zijn. Het zal zichtbaar zijn bij zonsondergang om 17.00 uur en gaat onder om 19.00 uur, en een heel dunne maansikkel kan er direct onder zichtbaar zijn. De volgende avond, 23 januari, zal de maan boven en links van hen een prachtige maansikkel zijn. Twee nachten later, op 25 januari, zal de wassende maan zich verenigen met Jupiter in ZZW.
Mars zal deze maand weer een geweldige show maken. De rode planeet, dicht bij de aarde sinds de oppositie in december en nu laag in het oosten bij zonsondergang, zal een diamanten vlieger vormen met drie andere heldere sterren: witte Elnath aan de linkerkant, rode Aldebaran aan de rechterkant en oranje Betelgeuze eronder.
Ook in de hemel van januari:
de zon De maand begint in het teken Boogschutter en gaat op 20 januari over in Steenbok. De dagen worden langer sinds de zonnewende van december, maar slechts langzaam. In het midden van de maand duurt het daglicht ongeveer 9,5 uur en duurt het 14,5 uur donker.
Maan De data zijn: volle (wolfmaan) 6 januari; derde kwartaal 14 jan; 21 januari nieuw; Eerste kwartaal 28 januari.
Meteorenzwermen in december: De viervoudige douche (geassocieerd met asteroïde 2003 EH1) piekt net voor zonsopgang op 4 januari. De maan later in januari zal ervoor zorgen dat de Ursae Minorids goed te zien zijn.
Beste nachtelijke hemel kijken (onderste maan): 14-27 januari.
Zonsondergang (halverwege de maand): In het oosten stijgen de Pleiaden, Orion, Castor en Pollux op, waarbij Mars zich bij Betelgeuze, Aldebaran en Elnath voegt om een prachtige show te maken. Een helderwitte capella in ENE. De rode fomalhaut valt het meest op bij de zuidelijke vis, laag in het zuidoosten. Het Andromedastelsel ligt recht boven ons, met Cassiopeia (de verpletterde “W”) iets naar het noorden. Het Grote Plein van Pegasus ligt direct in het westen. Zin is hoog in het noordwesten, Vega ligt eronder, Altair is lager en toch lager, naar links en draait naar het westen.
Middernacht (midden van de maand): Oranje Arcturus en helderwitte spica rijzen op in het oosten. Om ze te vinden, zoek je eerst naar de Big Dipper in het noordoosten. Volg de boog van de Dipper-handgreep naar rechts en omlaag naar Arcturus (“Boog naar Arcturus”) en vervolg dan dezelfde bocht vooruit naar Spica. Leo, met zijn verbrande oranje Regulus, staat middelhoog aan de oostelijke hemel. De voorkant van de leeuw is gemakkelijk te herkennen, omdat het lijkt op een naar achteren gericht vraagteken. Procyon ligt hoog in het zuiden, links van Orion en boven Sirius. Cassiopeia ligt laag in het noordwesten.
Zonsopgang (halverwege de maand): Altair ligt hoog in het oosten en Scorpius’Antares (het lijkt op het oog van een boze schorpioen) ligt laag in het zuidoosten. Vega is terug en staat nu hoog in het noordoosten, met een stuitje eronder en naar links. Corvus Grand Square is laag maar opvallend in het zuidwesten. Leo ligt lager in het westen, terwijl Capella in het noordwesten ligt.
Kwik Het is op het hoogste punt boven de oostelijke horizon in de ochtendhemel vóór zonsopgang op 24 januari. Een lage horizon, zoals naar het oosten kijken over het Parker Reservoir, is essentieel om deze ongrijpbare planeet te zien.
Venus Het keert terug, komt uit de zonnestralen en wordt tegen het midden van de maand wat laag in het WSW bij zonsondergang. ‘S Nachts zal Venus hoger stijgen en naar links bewegen in de hemel na zonsondergang.
Mars Het schijnt de hele maand helder in Stier. Het maakt deel uit van een tijdelijke hemeldriehoek met Elnath wit aan de linkerkant, Aldebaran rouge aan de rechterkant en de Pleiaden-cluster erboven en aan de rechterkant. De retrograde beweging van Mars (naar rechts) eindigt op 12 januari in de richting van de Pleiaden terwijl we er vandaan gaan in onze baan rond de zon.
Jupiter Het beweegt zich ’s avonds naar de zuidwestelijke hemel, hoog boven de horizon maar gaat rond 22.00 uur onder
Saturnus Het verdwijnt en zakt bij zonsondergang in de woestijn ten zuiden van de Sahara. Het is ingesteld voor 19.00 uur
Opmerkelijke ruimtemissies: Space-X Commercial Resupply Mission 27 (CRS-27) zal op 10 januari zijn Cargo Dragon-capsule van Cape Canaveral naar het internationale ruimtestation lanceren. NASA zal de Tropospheric Emissions Observing Pollution (TEMPO)-satelliet lanceren om de vervuiling in Noord-Amerika te meten. Luchtvervuiling elk uur, van Cape Canaveral tot later in de maand. Vanuit de Tanegashima-faciliteit (Taniga-eiland) zal Japan een verkenningssatelliet lanceren om Noord-Korea in de gaten te houden. Duitsland zal vanaf de luchtmachtbasis Vandenburg een radarverkenningssatelliet in een polaire baan lanceren.
Frank Sanders is spectroscopist bij het Amerikaanse ministerie van Handel in Boulder. Ontvangt vragen over astronomie via [email protected].
“Ontdekkingsreiziger. Reisfanaat. Voedselgeek. Trotse koffiefanaat. Organisator. Vriendelijke tv-specialist.”