Hoewel de meerderheid van de Nederlandse bevolking in het referendum van 2018 tegen een wet heeft gestemd die grootschalige datamining toestaat, is het op grote schaal aftappen van communicatie via internetkabels technisch haalbaar en zal dit binnenkort worden gebruikt door Nederlandse inlichtingendiensten. Dit is in strijd met eerdere toezeggingen van voormalig minister Verantwoordelijk Ronald Plasterk, en Volkskrant meldt Op basis van informatie van toezichthouders TIB en CTIVD en gesprekken met belanghebbenden.
Een kleine meerderheid stemde in maart 2018 in een referendum tegen de Wet op de Inlichtingen en Veiligheid, wat het kabinet ertoe bracht enkele wetswijzigingen door te voeren waardoor de inlichtingendienst AIVD en MIVD kunnen profiteren van grootschalig telefoon- en internetverkeer. Een belofte was dat afluisteren “zo gericht mogelijk” zou zijn. Ronald Plasterk, toenmalig staatssecretaris van Binnenlandse Zaken van de AIVD, beloofde uitdrukkelijk de wet niet te gebruiken om misbruik te maken van de communicatie van hele wijken.
Plasterk stelt: “Het onderscheppen van alle communicatie in een bepaalde Nederlandse wijk of wijk gedurende een bepaalde periode (…) doorstaat op geen enkele manier de toets aan wettelijke eisen als proportionaliteit en aansluiting. Ik sluit het om zulke redenen uit.” Het gebruik van de wet om hele buurten te ontginnen wordt vaak angstzaaierij genoemd omdat de technologie dat niet toelaat. Rob Bertholi, toenmalig voorzitter van de AIVD, vertelde in 2018 aan de media dat hij zich niet kon voorstellen dat een dienst de communicatie van de hele wijk zou afluisteren. “Dat gaan we niet doen.”
Maar nu is datamining van deze omvang mogelijk, meldt de Volkskrant. Betrokkenen vertelden de krant dat de AIVD en de MIVD van plan zijn om data te onderscheppen bij grote kabelpartijen, zoals Eurofiber en Relined – bedrijven die in Nederland uitgebreide glasvezelnetwerken hebben die ook zijn aangesloten op trans-Atlantische internetkabels. Dit maakt het technisch mogelijk om veel meer dan een enkele kabel van een enkele provider af te tappen, schrijft de krant. “Je hebt het eigenlijk over heel Nederland”, zei een van de betrokkenen.
Uit twee afluisterapps van de AIVD en MIVD vorig jaar blijkt dat de diensten echt verder willen gaan dan ze beloven. De minister keurde de verzoeken goed. Maar de TIB-toezichthouder verwierp het toen als illegaal omdat het “niet proportioneel, niet aangesloten en niet zo gericht mogelijk” was. De TIB legde dit uit en zei dat één bezwaar betrekking had op de communicatie van “miljoenen burgers”. De diensten wilden dat deze communicatie ononderbroken zou worden opgeslagen en minimaal een jaar, mogelijk zelfs drie jaar, moest worden bewaard.
De TIB zei dat de diensten niet specificeerden wat ze van de datakraan verwachtten te krijgen, en dat sommige gegevens onzichtbaar zouden kunnen worden gedeeld met een externe dienst. “Waarschijnlijk zou een aanzienlijke hoeveelheid internetverkeer van onder meer Nederlandse burgers zijn opgeslagen”, aldus TIB.
Volgens de Volkskrant zal een nieuw wetsvoorstel voor het in kaart brengen van digitale dreigingen dit soort grootschalige datamining tot de standaardpraktijk maken. Het wetsvoorstel maakt de norm “zo gericht mogelijk” minder belangrijk en vermindert de toetsing door de TIB. Dit maakt het makkelijker om toestemming te krijgen voor grootschalige datamining. TIB hoeft voor diensten geen toestemming meer te geven om gegevens te analyseren. Ook de eerdere belofte van Plasterk om streamingdiensten als Netflix en YouTube te filteren komt te vervallen.
“Denker. Liefhebber van eten. Woedend bescheiden musicaholic. Levenslange ontdekkingsreiziger. Twitter-liefhebber. Professionele student.”