Een integratieve studie toonde aan dat wetenschappers die onder druk staan om te publiceren, eerder twijfelachtige onderzoekspraktijken plegen.
Uit de resultaten van het Landelijk Onderzoek Wetenschappelijke Integriteit van Lex Bouter blijkt dat meer dan de helft van de wetenschappers in Nederland regelmatig wetenschappelijke normen overtreedt door ongewenste onderzoeksresultaten weg te laten, methodologische problemen toe te dekken of selectief wetenschappelijke literatuur te citeren. Ongeveer acht procent van de wetenschappers zou de afgelopen drie jaar onderzoeksresultaten verkeerd hebben voorgesteld of vervalst.
Het onderzoek vond een verband tussen de schending van wetenschappelijke procedures en een aantal externe factoren. Wetenschappers die vonden dat ze zo snel mogelijk een paper moesten publiceren om financiering te ontvangen, hadden meer kans om twijfelachtige onderzoekspraktijken te plegen. Mannen en wetenschappers in het begin van hun carrière hadden ook meer kans om resultaten te vervalsen.
Aan de andere kant, als onderzoekers het gevoel hebben dat hun papers grondig zullen worden beoordeeld door hun collega’s, zullen ze minder snel fraude plegen.
Putter merkte op: “Het is waarschijnlijk niet al te schokkend, maar het is de eerste keer dat het op deze manier is vastgesteld. Let op: dit zijn associaties. Ons onderzoek identificeert geen concrete oorzaak en gevolg. Daarom wordt niet aangenomen dat als we publicatie weigeren druk, zal dit gedrag onmiddellijk verminderen.”
Aan medewerkers van 22 Nederlandse universiteiten en medische centra is een integriteitsvragenlijst gestuurd. Er zijn vragen gerezen over wetenschappelijk onjuist gedrag en de factoren die dit kunnen beïnvloeden. In totaal stuurde Bouter meer dan 63.000 vragenlijsten uit en had een respons van 21 procent.
Wetenschapsminister Ingrid van Englofen noemde de bevindingen “alarmerend” en een “belangrijke indicatie” dat er iets mis was met de wetenschap. De minister zei met universiteiten te willen praten over de oplossing van het probleem. “Moeten we het werk van wetenschappers niet anders waarderen?”, vroeg ze zich af. “Ze worden dus niet alleen betaald op het aantal publicaties, maar ook op wat ze bijdragen aan onderzoek en onderwijs en hun impact op de samenleving.”
De deelnemers mochten de meest gevoelige vragen anoniem beantwoorden. Deze technologie wordt ook gebruikt bij onderzoeken naar doping in de sport en misbruik van de sociale zekerheid. Het leidt tot een twee tot drie keer hoger percentage mensen dat toegeeft de regels te hebben overtreden, zei Potter.
Potter benadrukte dat het onderzoek het handelen van individuen weerspiegelde en niet de Nederlandse wetenschap als geheel. Het is echter onwaarschijnlijk dat minder wetenschappers daadwerkelijk fraude plegen. “Het zou in ieder geval niet veel minder zijn, want ik kan me niet voorstellen dat respondenten fouten toegeven die ze niet hebben gemaakt”, meent Potter.
“Woedend nederige communicator. Typische baconfan. Gepassioneerde schrijver. Trotse popcultuurfanaat. Internetspecialist.”