In termen van dit boekhoudsysteem dragen ecosystemen bij aan het welzijn en de economie door ‘ecosysteemdiensten’ te leveren – goederen (zoals hout en veevoeder) of diensten (zoals lucht- en waterzuivering, vrijetijds- en toerismemogelijkheden, esthetische en religieuze waarden , enz.) – voor de samenleving en de economie. Veel van deze diensten kunnen zowel in fysieke als in monetaire termen worden gemeten. Voor Nederland zijn dertien ecosysteemdiensten in kaart gebracht en in detail in kaart gebracht.
De hoeveelheid geleverde diensten wordt bepaald door drie factoren. De eerste is de omvang van ecosystemen: hoeveel hectare bijvoorbeeld bos, bouwland en bebouwde kom op een bepaald moment? De EA-NL Omvangberekening geeft zeer gedetailleerde gegevens over de omvang van vijftig typen ecosystemen in Nederland en hun veranderingen in de tijd (2013-2020). Daarom kan landconversie in detail worden getraceerd, van lokale tot nationale schaal. Elk type ecosysteem kan waarschijnlijk een reeks ecosysteemdiensten leveren, met de grootste bijdrage van natuurlijke en semi-natuurlijke ecosystemen. Zoals in veel landen legt landconversie echter grote druk op de ecosystemen van Nederland.
De tweede bepalende factor is de toestand van ecosystemen, die wordt beoordeeld door een reeks indicatoren te definiëren die de kwaliteit van lucht, water, bodem en vegetatie beschrijven. Indicatoren van biodiversiteit zijn ook opgenomen. Verschillende statusindicatoren laten zien dat ecosystemen en hun biodiversiteit in Nederland onder grote druk staan. De grondgedachte voor EA-NL-berekeningen is dat de kwantiteit en kwaliteit van het ecosysteemdienstenaanbod van een gemeenschap wordt bepaald door de omvang (omvang) en de gezondheid (toestand) van ecosystemen.
De derde determinant van het aanbod van ecosysteemdiensten is het gebruik dat ervan wordt gemaakt: in lijn met de nationale rekeningen moet het aanbod gelijk zijn aan het gebruik. Het gebruik (en dus het aanbod) is dan ook hoger voor de meeste ecosysteemdiensten die zich in de buurt van dichtbevolkte gebieden bevinden. Met aanhoudende significante veranderingen in landgebruik en toenemende druk op de toestand van ecosystemen en biodiversiteit, is het duidelijk dat het welzijn van natuurlijk kapitaal ook onder druk kan komen te staan.
In dit rapport beoordelen we de omvang van veranderingen in landgebruik tussen 2013 en 2020 en hun potentiële impact op de levering van ecosysteemdiensten. De grootste absolute veranderingen van 2013 tot 2020 zijn de degradatie van bouwland en de toename van grasvelden. Ook het totale bosareaal is afgenomen, vooral door de afname van hout buiten de beschermingszones. De omvang van de dichtbevolkte gebieden nam toe. Onderstaande figuur geeft de huidige verdeling van ecosysteemtypen in Nederland weer. Bijna de helft van het totale landoppervlak wordt gebruikt voor landbouw, met gelijke delen als gazon en bouwland.
Gedetailleerde en consistente kaarten die gedurende vele jaren zijn ontwikkeld, maakten gedetailleerde ruimtelijke analyses van landconversie mogelijk. Onderstaande figuur laat per provincie de verschuiving zien van landbouwgrond naar andere typen ecosystemen en vice versa. De figuur toont de geaggregeerde score (“landbouwverlies naar andere ecosysteemtypen” plus nettoresultaten (“landbouwverlies naar andere ecosysteemtypen” minus “nieuwe landbouwgrondontwikkelingen door omzettingen van andere ecosysteemtypen”). Vanuit beide perspectieven zijn de ruimtelijke verschillen tussen In 2013 en 2020 is iets meer dan 1,3 procent van de landbouwgrond in Nederland omgezet in een ander type ecosysteem, voornamelijk bebouwde kom en infrastructuur, en in mindere mate natuurlijke en semi-natuurlijke gebieden.
Veranderingen in landgebruik staan hoog op de Nederlandse politieke agenda, omdat de ruimte steeds meer onder druk komt te staan. Naast grond die al in gebruik is voor woon- en bedrijfsdoeleinden, waaronder voedselvoorziening, wordt beweerd dat de regio’s ook aan verschillende andere doelen voldoen: er is het doel van woningbouw, maar er is ook grond nodig voor klimaatadaptatiemaatregelen en duurzame energieopwekking. Ook is er een groeiende behoefte aan groen en recreatiegebieden. Daarnaast moet Nederland voldoen aan (inter)nationale afspraken over de bescherming van natuur en biodiversiteit, bijvoorbeeld op het gebied van Natura2000, en over de uitbouw van het Nederlandse Natuurnetwerk. Met het verhoogde risico op dergelijke belangenverstrengeling gaat het rapport ook in op ruimtelijke claims die verband houden met beleidsdoelen op het gebied van natuurontwikkeling en bouwen (wonen). Deze analyses zijn bedoeld om de potentiële orde van grootte van ruimtelijke claims te beoordelen die vóór 2030 moeten worden gemaakt.
Uit het rapport blijkt dat als deze ruimtelijke claims zouden leiden tot alleen overdrachten van landbouwgrond, de overdracht van landbouwgrond tussen 2021 en 2030 tweeënhalf keer zo groot zou zijn als de overdracht die tussen 2013 en 2020 in ecosysteemrekeningen is geregistreerd. Andere schattingen leiden tot een ruimtelijke claim gelijk aan tussen de 4 en 13 procent van het huidige landbouwareaal.
“Reisliefhebber. Onruststoker. Popcultuurfanaat. Kan niet typen met bokshandschoenen aan.”