Op 24 maart 2023 heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan heersen De passagiers van Deliveroo in Nederland zijn werknemers, ook al hebben ze servicecontracten als onafhankelijke contractanten met het bedrijf. Deze uitspraak zal gevolgen hebben voor zzp’ers en de bedrijven die deze werknemers in dienst hebben. In deze alert geven wij u een samenvatting van de uitspraak, de toekomstige wetgevingsplannen van het kabinet ter zake en aanbevolen stappen in de praktijk. Voor wie niet weet hoe te bepalen of iemand in loondienst of zelfstandige is, beginnen we met een korte uitleg van de Nederlandse wet.
Zakelijke overeenkomst
Bedrijven en zelfstandigen zijn samen verantwoordelijk voor de arbeidsrelatie die ze aangaan. Zij moeten ervoor zorgen dat hun rechtsverhouding duidelijk is, om te voorkomen dat deze uiteindelijk wordt aangemerkt als een arbeidsverhouding in loondienst.
Voor fiscale en civielrechtelijke doeleinden zijn de vereisten voor betaalde arbeid momenteel als volgt:
- Het werk wordt persoonlijk gedaan.
- Er is sprake van een gezagsrelatie (hiërarchie), waarbij de werkgever bepaalt hoe het werk moet worden verricht en de werknemer de instructies van de werkgever moet opvolgen;
- Voor werkzaamheden boven de onkostenvergoeding ontvangt de werknemer een beloning.
Indien aan geen van deze eisen wordt voldaan, is er geen sprake van een werkgever-werknemerrelatie en dus ook geen loonheffingen/verzekeringsplicht richting de werkgever.
Op 6 november 2020 oordeelde de Hoge Raad dat de fysieke zakelijke relatie tussen partijen essentieel is en dat de intentie van partijen voorafgaand aan de uitvoering van de werkzaamheden niet van belang is. Dit arrest sloot beter aan bij de fiscale invulling van dienstbetrekking, waarbij inhoud vaak de boventoon voert.
Deliveroo regel
In deze nieuwe jurisprudentie stelt de Hoge Raad dat alle omstandigheden van een geval moeten worden meegewogen bij de beoordeling van een arbeidsverhouding in loondienst. Volgens de Hoge Raad kan het arrest van het Gerechtshof in de zaak Deliveroo in stand blijven, nu alle omstandigheden van de zaak naar behoren zijn beoordeeld.
Voor wat betreft de eis dat de werkzaamheden in persoon moeten worden verricht (vermeld in lid 1 hierboven), heeft de Hoge Raad nu geoordeeld dat het feit dat de passagiers zich door iemand mogen laten vervangen, hetgeen wijst op zelfstandige contractering, niet in de weg staan om de relatie met de opdrachtnemer te kwalificeren als een arbeidsovereenkomst. Andere omstandigheden van de Deliveroo-zaak die niettemin als arbeidsovereenkomsten werden beschouwd. De rechtbank overweegt dat de praktische betekenis van de vervangingsmogelijkheid voor de passagiers gering is. Hetzelfde geldt voor vrijheid van handelen of niet.
Met betrekking tot het tweede bevoegdheidsvereiste (zoals weergegeven in paragraaf 2 hierboven) maakt de Hoge Raad duidelijk dat de rechter ook mag beoordelen of de verrichte werkzaamheden organisatorisch betrokken zijn, dat wil zeggen of de werkzaamheden behoren tot de kern van activiteiten van het bedrijf, en of het daarmee tot de normale bedrijfsvoering van het bedrijf van de werkgever behoorde. Dit dient te worden bepaald op basis van hoe het werk daadwerkelijk wordt uitgevoerd, in lijn met de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie en toekomstige wetgeving door de Europese wetgever te codificeren. De nadere aanwijzing van de Hoge Raad met betrekking tot hiërarchie-eisen is daarmee niet doorslaggevend, maar slechts één van de factoren om te beoordelen of er sprake is van een arbeidsverhouding in loondienst. Dit is in tegenspraak met het verzoekschrift van de Advocaat-Generaal in haar advies aan de Hoge Raad over 17 juni 2022.
toekomstige wetgeving
De Deliveroo-uitspraak staat het kabinetsplan om de arbeidsmarkt te hervormen en toekomstbestendig te maken, zoals gepubliceerd op 5 juli 2022, niet in de weg. Het kabinet heeft gewezen op de noodzaak van meer gelijke behandeling van werknemers, ongeacht de contractvorm . Of iemand in loondienst of als zelfstandige werkt, moet volgens het kabinetsplan makkelijker te bepalen zijn. In wezen gaat het om het verhelderen van de machtsverhouding (hiërarchie).
Er zijn ook plannen om een wettelijk vermoeden in te voeren, wat inhoudt dat de bewijslast bij de werkgever (niet bij de werknemer) ligt om het ontbreken van een arbeidsrelatie aan te tonen. Wij houden u op de hoogte van eventuele ontwikkelingen.
Tot slot wordt ingezet op het herstel van de naleving van de regels rondom werk en het beoordelen van werkrelaties. Dit betekent onder andere een intensivering van het toezicht op en de handhaving van schijnzelfstandigheid, waarbij het huidige moratorium uiterlijk op 1 januari 2025 door de Belastingdienst wordt opgeheven.
Voor meer achtergrondinformatie verwijzen wij u naar Update Arbeidsrecht: Laatste ontwikkelingen afgelopen zomer.
Wat zou je moeten doen
- Controleer uw contracten met zelfstandigen om er zeker van te zijn dat er geen twijfel bestaat over de kwalificaties van de arbeidsrelatie. Hoewel de Belastingdienst hier momenteel niet actief op toeziet, is het risico op claims van zzp’ers reëel.
- Hernieuw voor zover nodig uw overeenkomst(en) met de zelfstandige(n).
- Volg onze updates over toekomstige wetgeving en ontwikkelingen bij de Belastingdienst.
“Reisliefhebber. Onruststoker. Popcultuurfanaat. Kan niet typen met bokshandschoenen aan.”